راهکارهای دستیابی به حیا چیست؟

نکته‌هایی کلیدی و کاربردی برای حفاظت از حیا و مراقبت از این عنصر بی‌همتا به چشم می‌خورد که با هم مرور می‌کنیم:

 
1. پرهیز از گناه و نافرمانی‌های بزرگ و کوچک پروردگار
حیا از جنس نورست و نگاهی رو به آسمان به انسان می بخشد، مجموعه‌ی راهکارهای دستیابی به حیا نیز این چنینند. که نخستین آنها دوری از گناه و عصیان یعنی تیرگی و تاریکی است، زیرا معصیت پروردگار مهربان هرچند کوچک آن به انسان «جرأت نافرمانی» می دهد و حتی آدمی را نسبت به نافرمانی گستاخ و بی‌ادب می‌سازد. این بینش عرشی موجب شده که «مراقبت‌های جدی» از سوی پرهیزگاران صورت گیرد و یا نشناختن گناهی به نام «گناه صغیره» از سوی فرزانگان مطرح شود.

2. انجام صحیح و در حد امکان با حضور قلب واجبات

3. عمل به مستحبات و در حد توان دوری از مکروهات

4. دوستی با افراد با حیا

5. قطع ارتباط با گناهکاران و الودگان به نافرمانی خداوند

6. پرهیز از پرگویی برای مصون ماندن از لغزش های گفتاری و رفتاری

7. احتیاط در سخن گفتن
 

8. اجتناب از اظهارنظر قطعی در امور تردیدآمیز

صاحبان حیا همیشه در امور غیرقطعی با واژه‌هایی چون: «شاید»، «ممکن است»، «نمی دانم»، «اینطور گفته‌اند» و... سخن می‌گویند تا سنگینی گناه دروغ و تهمت را به دوش خود نکشند یا در زمان های پر غبار اجتماعی و سیاسی گردن خود را پل پیروزی دیگران قرار ندهند.
 

9. کنترل چشم و گوش و زبان

افراد باحیا ورودی‌های دل و اندیشه‌ی خود را به شدت پاسداری می‌کنند، از شنیدن هر صدایی، دیدن هر چهره و صحنه‌ای، خوردن هر غذایی و رفتن به هر سرایی پرهیز می‌کنند تا دل و دیده، پرسه‌زن این سو و آن سو نشود و دلمشغولی‌های زیانبخش گریبان آنان را نگیرد.

چه خوب است از آغاز نوجوانی و جوانی سرچشمه افکار و احساس خود را پاک نگهداریم و با مراقبت های جدی به تیرگی‌های گناهان نیالاییم، که شاید راه بازگشتی نیابیم و تا پایان عمر خود را زندانی هواها و هوس‌های آنی نماییم!
 

10. تقویت ایمان

شناخت و معرفت نسبت به خداوند و معاد و در پی آن عشق و اشتیاق به ارزش‌های دین مدار، باعث تقویت ایمان می‌شود.(1) این تقویت به تدریج و با تمرین و پشتکار پدید می‌آید تا گوهر گرانسنگ حیا در کانون وجود انسان رشد یابد و حیای از خود، خلق و خدا در لحظه‌های زندگی خود را نمایان سازد.

به یقین ایمان ما را حفظ می‌کند، به شرط آنکه ما هم ایمان را حفظ کنیم،‌زیرا: «انسان عمل سازست و عمل انسان ساز.»

نمی توان با حضور در جلسه یا جلساتی در ماه محرم یا شرکت در مراسم نورانی شب قدر، انتظار حفاظت یکساله از خود داشت، چنانکه برای حفاظت جسمانی علاوه بر تغذیه در صبح و ظهر و شام، میان وعده های غذایی نصیب خود می‌کنیم تا سلامت جسم را تأمین نماییم، درباره‌ی حفظ حیا، عفاف و حجاب نیز نیاز به تغذیه‌ی روحانی، حکمت‌های آسمانی و موعظه‌های وحیانی داریم تا لحظه‌ای از مسیر خود عقب نمانیم و خود و دیگران را به سر منزل مقصود که سعادت جاودانی است، برسانیم.

پایان سخن

یادآوری این نکته است که گاه آشنایی با افراد وقیح یا بی‌حیا اثری افراطی در احتیاط نسبت به حیا در ما می‌گذارد که این رخداد «حیا حُمق» یا حیای نادانی نامیده می‌شود.

نمونه‌های این نوع حیا عبارتست از:

حیا در انجام واجبات؛ کسب علم و دانش به ویژه در امور واجبات؛ تدبیر و تلاش در کسب درآمد حلال؛ خدمت به میهمان و احترام به دیگران!!(2)

اگر چنین می‌خوانیم که «لاحیاء فی الدین»؛ حیا در دانستن و به کار بستن امور دینی نیست توجه بخشیدن به اعتدال است تا هرگز رو به افراط و تفریط نرویم و فرزندانمان را به طور شفاف با رسالت و وظایفشان آگاه سازیم.
 
پی‌نوشت‌ها:
1. www.hawzah.net
2. پژوهشکده باقرالعلوم (علیه السلام)، حیا، علی اکبریان.
 
منبع:
چگونه فرزندان ما باحجاب می شوند؟، حجت الاسلام دکتر احمد لقمانی، ناشر: بهشت بینش، چاپ یکم، 1389.